SSD را کالبد شکافی کنیم

وقت آن رسیده که SSD را کالبد شکافی کنیم

درایوهای SSD با عملکرد بی‏صدا، سرعت فوق ‏العاده و کاهش چشمگیر قیمت در حال تسخیر دنیای کامپیوترها هستند و بعضی‏ ها هنوز نسبت به تهیه آنها در شک و تردید به سر می‏برند. احتمالا بعضی‌ها از SSD ها می‏ترسند، عده‏ ای دانش کافی را نسبت به آنها نداشته و گروهی هم به خاطر شنیدن اخبار وحشتناک درباره وجود کنترلرهای  ضعیف و در نتیجه از بین رفتن اطلاعات، نسبت بهSSD ها حسابی بدبین شده‏ اند. صرفنظر از دلایل بیم و هراس‏تان، رفته رفته باید SSD های پرسرعت و قدرت را در آغوش گرفته و البته برای این کار نیازمند جیبی پر (البته نه چندان پر!) و دانش بسیار زیادی هستید. در این مقاله قصد داریم به تمامی سوالات شما راجع به SSD ها پاسخ داده و دلایل لازم برای متقاعد کردن و تهیه یک SSD را بیان کنیم؛ بعد از آن به تشریح واژگان فنی این تکنولوژی پرداخته و سپس بخش‎‏های مختلف یک SSD را بررسی کرده تا به خوبی با اجزای به کار رفته در آن آشنا شده و در انتها هم نرم‏ افزارهای ضروری برای مانیتورینگ و بهینه‏ سازی درایوهای SSD را معرفی خواهیم کرد.

SSD چیست و چه اهمیتی دارد؟

بهتر است از ابتدا شروع کنیم: SSD مخفف واژه‏های Solid-State-Drive، به معنی «درایو حالت جامد» است، به این معنی که فاقد قطعات متحرک است. اساسا SSD یک برش بسیار باریک از حافظه فلش NAND است و شبیه آن چیزی است که در درایوهای فلش USB مشاهده می‏کنید، هر چند به جای تعبیه فضای ذخیره‏ سازی در مکانی به اندازه یک انگشت، چیپ‏های SSD در یک جعبه 2.5 اینچی و با یک رابط SATA تعبیه می‏شوند.
SSD ها به خاطر یک دلیل ساده، چند برابر سریع‏تر از هارددیسک‏های مکانیکی‏ اند: به جای منتظر ماندن برای چرخش پلاترهای هارددیسک و قرار گرفتن سکتورهای مورد نظر در زیر هدهای خواندن/نوشتن، داده‏ ها را از حافظه فلش NAND دریافت می‏کنید، از این رو زمان دسترسی فوق‏ العاده پایین آمده و می‏توان گفت “آنی” است. سرعت SSD ها آن چنان بالاست که در حال حاضر برخی از نمونه‏ ها، از سرعت واقعی رابط SATA به طور کامل استفاده می‏کنند؛ برای مثال برخی از SSD ها، سرعت انتقالی معادل 550 مگابایت در ثانیه  را از طریق رابط  SATA 3.0 (با سرعت 6 گیگابیت بر ثانیه)، فراهم می‏کنند. این در حالی است که سریع‏ترین هارددیسک کنونی با سرعت چرخش 7200 دور در دقیقه، شاید به زحمت قادر به تجربه سرعتی معادل 150 مگابایت بر ثانیه باشند.
از دیگر مزایای SSD عملکرد بی‏صدای آنها به خاطر عدم استفاده از قطعات متحرک است که این امر موجب تولید گرمای کمتری هم شده و بر خلاف هارددیسک‏ها، نیازی به خنک‏ سازی مداوم ندارد. از آن جایی که SSD ها فاقد هر گونه قطعه متحرکی هستند، به راحتی می‏توان همانند دسته گل مراسم عروسی آن را به این سو و آن سو پرت کرد (هر چند این کار را توصیه نمی‏کنیم!). به طور خلاصه باید گفت SSD ها سرعت بسیار فوق‏العاده‏ای داشته، هیچ صدایی تولید نمی‏کنند، خبری از گرما در آنها نیست و کمترین فضای ممکن را اشغال می‏کنند.
حال بگویید کدام بهانه شما را از خرید آنها منصرف می‏کند؟

معایب SSD

بعد از مزایا، وقت آن رسیده که نگاهی به معایب هم داشته باشیم:
SSDها گران‌اند و این احتمال وجود دارد که با خرید هر مدلی چند وقت بعد به خاطر بروز نقص در درایو، کل اطلاعات را یکباره از دست دهید. بله، همین دو مورد باعث می‏شود که خیلی‏ها قید تهیه SSDرا از سر به در کنند، خصوصا مورد دوم که اصلا خبر خوبی نبود اما وجود چند روزنه باعث می‏شود که همچنان امیدوار بود.
اول اینکه قیمت‏ها به شدت در حال کاهش‏ اند؛ برای مثال در حال حاضر یک درایو 128 گیگابایتی قیمتی حدود 100 دلار دارد. درایوهای 256 گیگابایتی حتی ارزان‏تر بوده و قیمتی معادل 160 دلار دارند. البته نمونه‏ های 512 گیگابایتی همچنان بسیار گران بوده و نمونه ‏های 1 ترابایتی هنوز عرضه نشده‏ اند. قیمت SSD ها همزمان با افزایش تقاضا کاهش می‏یابد؛ از این رو بدون شک تا چند وقت دیگر، هیچ  مشکل مالی برای تهیه آنها نخواهید داشت.
عیب دوم بدون شک مهم‏تر از مساله مالی است چرا که هیچ کس دوست ندارد اطلاعات با ارزش خود را یکباره از دست دهد. بهتر است تکلیف این مورد را کاملا مشخص کنیم: بسیاری از افراد با مشکل از دست دادن اطلاعات به خاطر بروز نقص در SSD ها مواجه شده‏اند. مساله اینجاست که در این موارد، مشکل ناشی از فلش‏های NAND نبوده، بلکه مربوط به بروز نقص در کنترلر دستگاه است.  حرف کسانی که می‏گویند SSD های آنها به انتهای چرخه حیات فلش‏های NAND در زمینه خواندن/نوشتن رسیده‏ اند را هرگز باور نکنید. خبر خوب اینکه همه شرکت‏های سازنده به این امر واقف شده و در حال برطرف کردن این مشکل‏ اند. با به بلوغ رسیدن فناوری‏های کنترلرها و Firmwareها (میان‌افزارها)، پایداری SSD‏ ها افزایش قابل ملاحظه‏ای یافته و امروز بدون هیچ واهمه ‏ای می‏توان دیگران را ترغیب به تهیه این درایوها کرد؛ اما فراموش نکنید پشتیبان‏گیری از داده‏ها مقوله‏ای است که صرف‌نظر از استفاده از هارددیسک یا SSD، همواره باید آن را انجام داد.

کالبد شکافی یک SSD

1- پوسته بیرونی

این پوسته، پلاستیکی یا فلزی بوده و بخشی از گرمای تولید شده توسط حافظه‏ های فلش را جذب می‏کند. برای تعبیه SSD ها در اولترابوک‏ها از پوسته 7 میلی‏متری استفاده می‏شود، هر چند برخی از شرکت‏ها نمونه‏ های 9 میلی‏متری را به کار می‏گیرند. بر خلاف هارددیسک‏های مکانیکی، امکان برداشتن این پوشش وجود دارد که البته تاثیر چندانی بر خنک‏سازی نداشته و انجام این کار را هم توصیه نمی‏کنند.

2- فلش NAND

این بخش چیپ‏های حافظه‏ای هستند که وظیفه نگهداری داده‏ها را بر عهده دارند. این چیپ‏ها معمولا به صورت گروهی در هر دو سوی تخته مدار چاپی SSD، قرار می‏گیرند. اکثر SSD ها از MLC NAND(یاTLC NAND) استفاده می‏کنند؛ هر چند سازمان‏ها و شرکت‏های تجاری بزرگ SLC NAND را ترجیج می‏دهند.
فلش‏های SLCدو برابر سریع‏تر از فلش‏های MLCهستند و طول عمرشان نیز تقریبا 10 برابر طول عمر فلش‏های MLCاست؛ اما نگران نباشید، فلش‏های TLCو MLCهر دو طول عمر قابل قبولی دارند.

3- بافر DRAM

هر SSD دارای مقداری DRAM به منظور ذخیره‌سازی موقت برای دریافت و نگهداری داده‏ هاست.
همانند کش (Cache)هارددیسک‏ها، داده‏ها قبل از اینکه روی درایو نوشته شوند، در این محل به صورت موقتی ذخیره می‏شوند.
داده‏های Wear Leveling هم در زمانی که درایو فعال است، در کش قرار می‏گیرند. در ادامه با Wear Leveling آشنا خواهیم شد.

4- رابط داده

SSD های مدرن از رابط‏های SATA 3.0 (با سرعت انتقال اطلاعات 600 مگابایت در ثانیه)، استفاده می‏کنند که البته این امر به زودی تغییر می‏کند چرا که درایوهای امروزی در حال گذر از سرعت این رابط هستند. نسل بعدی رابط‏ها، SATA Express نام دارد که از فناوری PCI Express با توان سرعتی 2 گیگابایت در ثانیه بهره می‏برد.

5- کنترلر 

کنترلر، وظیفه هدایت SSD را عهده‏ دار بوده و معمولا از یک پردازنده چند هسته‏ ای استفاده می‏کند. در حقیقت وجه تمایز اصلی میان SSD های مختلف مربوط به این قطعه کلیدی است، هر چندFirmware های اختصاصی شرکت‏ها هم باعث متمایز شدن SSD ها از یکدیگر می‏شوند. کنترل‏ کننده‏ ها از طریق کانال‏های موازی با NAND ارتباط برقرار می‏کنند و با انجام عمل Garbage Collection (که با آن آشنا خواهیم شد)، درایو را سرحال و آماده نگه می‏دارند.

اصطلاحات رایج در دنیای SSD

1- NANDFLASH

فلش NAND، نوعی حافظه فلش غیرفرار است.
واژه NANDترکیبی از دو کلمه Not ANDاست که دانشجویان  مهندسان الکترونیک و کامپیوتر با آن کالا آشنا هستند.
این نوع حافظه با حافظه فلش NOR)Not OR) تفاوت دارد؛ حافظه NOR در محیط‏هایی که یک برنامه مشخص به دفعات اجرا می‏شود، کاربرد دارد.
حافظه NANDبه خاطر سرعت، دوام و هزینه پایین تولید از محبوبیت زیادی برخوردار بوده و شاهد به کارگیری آن در حافظه‏های USB، تبلت‏ها، تلفن‏های هوشمند و البته SSD ها هستیم.

2- کنترلر (Controller)

این قطعه در حقیقت مغز متفکر SSD ها بوده و وجه تمایز اصلی آنها هم محسوب می‏شود چرا که اکثر SSD ها از حافظه‏ های فلش NAND یکسان، استفاده می‏کنند. در حال حاضر کنترلرهای رایج برای هدایت درایو‌های SSD ،پردازنده‏ های چند هسته‏ ای را به کار گرفته و عملیاتی مثل فشرده‏ سازی و بهینه‏ سازی درایو را با استفاده از آنها انجام می‏دهند.

قبل از هر گونه تصمیم برای خرید SSD ، بهتر است کنترلر به کار رفته در آن را شناسایی کنید، چرا که بعضی از نمونه ‏ها قبلا امتحان پس داده و مردود شده‏ اند! در حال حاضر تنها شرکت‏های سامسونگ و  OCZ اقدام به ساخت کنترلر برای محصولات خود کرده‌اند و این در حالی است که شرکت اینتل از کنترلر شرکت SandForce ، کمپانی Corsair از محصولات شرکت Link A Media و شرکت Crucial نیز از تولیدات Marvell استفاده می‏کنند.

3- MLC NAND

رایج‏ترین نمونه حافظه فلش NAND که امروزه در ساخت SSD ها به کار گرفته می‏شود MLC NAND است.
MLC مخفف واژه‏ های Multi-Level Cell است. همکار گران قیمت‏تر وی حافظه SLC یا Single-Level Cell است.
در SLC، تنها یک وضعیت در هر سلول نگهداری می‏شود: صفر یا یک. ولی در MLC، در هر سلول می‏توان چهار وضعیت را ذخیره نمود؛ از این رو امکان نگهداری دو بیت داده روی آن وجود دارد. البته این مساله مهم را نباید فراموش کرد که مجاورت دو وضعیت، احتمال خطا را افزایش می‏دهد؛ به همین علت است که حافظه‏ های SLC قیمت زیادتری نسبت به MLC دارند.
حافظه‏ های فلش تعداد چرخه‏ های محدودی برای خواندن/نوشتن اطلاعات دارند هر چند SSD های مدرن امروزی بسته به میزان فعالیت درایو، عملیات تعدیل فرسوده‏ سازی یا Wear Leveling را به منظور افزایش عمر درایوها تا ده سال یا حتی بیشتر، انجام می‏دهند. SSD ها از محدودیت تعداد نوشتن قبل از تخریب سلول‏های حافظه رنج برده و این مورد در تمام حافظه‏ های فلش دیده می‏شود. درWear Leveling از کمترین بخش استفاده شده حافظه برای نوشتن اطلاعات جدید استفاده شده و در نتیجه عمر آنها بیشتر می‏شود.
در حقیقت Wear Leveling با توزيع داده‌ها به صورت مساوي در ميان سلول‏هاي SSD از بازنويسي مجدد و متمركز داده‏ها در منطقه خاصي از درایو جلوگیری می‏کند. اگر منطقه فيزيكي خاصي از SSD به دفعات بسيار مورد دسترسي و بازنويسي قرار گيرد، سيستم داده‌ها را به منطقه ديگري از درايو انتقال مي‏دهد.

4- SLC NAND

گل سر سبد اینجاست! حافظه فلش SLC NAND بسیار گران است، به همین خاطر تنها سازمان‏ها و شرکت‏های بزرگ تجاری از آن استفاده می‏کنند. در این نوع حافظه تنها یک وضعیت در هر سلول ذخیره می‏شود و از آن جایی که هیچ داده دیگری نزدیک آن وضعیت نیست، بسیار دقیق بوده و ضمنا عمر بسیار بیشتری هم دارد. در حال حاضر یک SSD 256GB که از این تکنولوژی استفاده می‏کند، قیمتی معادل 2600 دلار دارد! از این رو انتظار تهیه یکی از آنها را در آینده‏ای نه چندان نزدیک نداشته باشید.

5- TRIM

TRIM واژه‏ای است که با تهیه SSD آن را زیاد خواهید شنید. TRIM عملکرد بسیار حساس بهینه‏ سازی درایو در زمان بیکاری را عهده دار است؛ SSD ها را بدون وجود TRIM نمی‏توان تصور کرد و پشتیبانی از TRIM هم باید در خود SSD و هم در سیستم عامل وجود داشته باشد. در واقع دستور TRIM از سوی سیستم عامل و برای کنترلر درایو SSD صادر شده تا به آن بگوید کدام بیت از داده‏ ها را بدون خطر می‏توان پاک نمود، از این رو از نظر تئوری بدون وجودTRIM درایو خیلی سریع پر شده و عمر آن سریعا کاهش می‏یابد.
از آن جایی که در سلول‏های NAND نمی‏توان روی داده‏ های قدیمی چیز جدیدی نوشت یا به اصطلاح آن را Overwrite کرد، قبل از این که داده جدیدی در آنها نوشته شود حتما باید خالی شوند. ضمنا فرمان TRIM به کنترلر اجازه می‏دهد داده‏ ها را از نو سازماندهی کند، درست شبیه کاری که عمل یکپارچه‏ سازی (Defragmentation) در هارددیسک‏ها انجام می‏دهد. ویندوزهای 7 و 8 و همچنین تمام SSD های مدرن امروزی از TRIMپشتیبانی می‏کنند.

فلش‏های ناهمگام در برابر همگام

هنگام خرید SSD ویژگی Asynchronous (ناهمگام) یا Synchronous (همگام) درایو باید مد نظر داشت. فلش‏ های ناهمگام به اندازه فلش‏ های همگام پرسرعت و گران نیستند، به همین خاطر تعجبی نیست که آنها را در درایوهای معمولی ببینیم، در حالی که فلش ‏های همگام در درایوهای پرسرعت به کار گرفته می‏شوند. سرعت انتقال داده‏ ها در فلش‏ های همگام تقریبا دو برابر بیشتر از نمونه‏ های ناهمگام است، بنابراین در هر کلاک دو خروجی خواهید داشت، در حالی که نوع ناهمگام با سرعت کلاک پردازنده همگام نمی‏شود، از این رو با تهیه آنها سرعت کمتری را تجربه خواهید کرد.

نحوه عملکرد حافظه‌های همگام شبیه حافظه‌های دوکاناله است، به همین دلیل این نوع حافظه سرعتی حدود 133 مگابایت در ثانیه داشته‌ اما حافظه‌های ناهمگام فاقد چنین قابلیتی بوده و سرعت آنها به حدود پنجاه مگابایت در ثانیه محدود می‌شود. البته این اعداد تئوری بوده و در دنیای واقعی به دليل وجود محدودیت‌های مختلف، سرعت نهایی به این میزان نخواهد رسید و نمی‌توان گفت سرعت واقعی انتقال اطلاعات حافظه‌های همگام دو برابر حافظه‌های ناهمگام است هر چند در ظاهر این طور به نظر می‏رسد.

IOPS

IOPS یا عملیات ورود و خروج در هر ثانیه (سرواژه عبارت Input/Output Operation Per Second) نشانگر تعداد عملیاتی است که درایو در هر ثانیه قادر به انجام آنهاست. البته IOPS با سرعت خواندن/نوشتن تفاوت دارد؛ در IOPS سرعت خواندن و نوشتن ارزیابی نشده بلکه تعداد آنها محاسبه می‏شود.
در حقیقت IOPS واحد سنجش میزان دسترسی تصادفی به اطلاعات است. دسترسی تصادفی یعنی اطلاعات در هر مکانی از حافظه که قرار داشته باشند بتوان به آن‌ها دسترسی پیدا کرد و مکان فیزیکی تاثیری در سرعت خواندن اطلاعات نداشته باشد.
بالا بودن IOPSبرگ برنده‌ SSD‌ها در برابر هارد دیسک‌هاست. این مقدار برای هارد دیسک‌ها بین ۷۵ تا ۲۵۰ است در صورتی که برای SSDها از ۵۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ و یا حتی بیشتر است.

سرعت خواندن/نوشتن متوالی

این معیار، سرعت یک درایو در زمینه خواندن و نوشتن داده‏ های مجاور هم را نشان می‏دهد. از این معیار بیشتر برای بنچ‏مارک درایو استفاده می‏شود چرا که “سرعت مستقیم” را اندازه‏ گیری کرده اما نشانگر عملکرد واقعی درایو نیست زیرا داده‏ ها به ندرت به این شیوه خوانده یا نوشته می‏شوند.

پاک‏سازی ایمن یا Secure Erase

بلوک‏های قدیمی یک SSD قبل از این که امکان نوشتن بلوک‏های جدید فراهم شود باید پاک شوند، که این کار وقت‏گیر است، در نتیجه بیشترین سرعت SSD ها را زمانی تجربه خواهید کرد که به تازگی آنها را تهیه نموده باشید، یعنی زمانی که کاملا خالی هستند. متاسفانه حتی اگر تمام داده‏ های یک درایو را پاک نمایید، داده‏ها همچنان در آنجا وجود خواهند داشت، از این رو همچنان برای نوشتن داده‏ های جدید، ابتدا باید داده‏ های قدیمی حذف شوند (TRIM بخشی از این کار و نه تمام ‏اش را انجام می‏دهد). تنها راه برای پاک‏سازی کامل یک درایو Secure Erase یا پاک‏سازی ایمن است. در حال حاضر استفاده از Secure Erase رایج‏ترین روش برای برگرداندن یک SSD به حالت پرسرعت بوده و این کار توسط نرم‏ افزاری که همراه درایوها عرضه می‏شود، انجام می‏شود.

معایب TRIM

فرمان TRIM در ویندوزهای 7 و 8 نقش یک اسطوره را بازی می‏کند؛ TRIM از طریق جمع آوری زباله‏ ها (Garbage Collection) و پاک‏سازی داده‏ های غیرضروری، نقشی تعیین کننده در سرحال نگه داشتنSSD ها بازی می‏کند. برای درک بهتر Garbage Collection، مثال مدیریت آپارتمان را می‏زنیم. اگر آپارتمان شما خالی شود، پیش از اجاره آن به مستأجر جدید، باید وسائل به جا مانده از مستأجر قبلی را جمع‌آوری نموده و ساختمان را تمیز کنید. برای جمع‌آوری هم باید اتاق به اتاق پیش بروید. اگر وسائل خاصی در یک اتاق داشته باشید، ابتدا باید همه آن‌ها به یک اتاق(Block) دیگر منتقل شوند، تا بتوان آن اتاق را کاملاً تمیز نمود.
همان طور که پیش‏تر هم اشاره کردیم حافظه‌های فلش NAND قادر به Overwrite اطلاعات نبوده و پیش از درج اطلاعات جدید، اطلاعات قدیمی باید پاک‌سازی شوند، از این رو نیاز ویژه‏ ای به Garbage Collection وجود دارد. در SSD ها پاک‏سازی داده‏ ها حتما باید قبل از نوشتن داده‏ های جدید انجام شود و در غیر این صورت پروسه کپی داده‏ های جدید به طرز باورنکردنی کند شده و به جای اجرای یک دستور ساده نوشتن داده‏ ها، عملیات پیچیده و کند حذف داده‏ های قدیمی و سپس نوشتن داده‏ های جدید شروع خواهد شد.
هر چند اگر دوست دارید درایو SSD خود را همواره بهینه نگه دارید، مشکل بسیار بزرگ دیگری سر راه‏تان قرار خواهد گرفت که البته هوادارن هارددیسک‏ ها  هرگز با آن دست و پنجه نرم نمی‏کنند: اگر تصادفا فایلی را حذف کرده و سعی در بازیابی آن کنید، شانس موفقیت شما نزدیک به صفر خواهد بود چرا که TRIM یا Firmware درایو، ممکن است پیش از انجام عمل بازیابی، داده‏ ها را برای همیشه پاک کرده باشد. از همه بدتر این که زمان اجرای TRIM مشخص نیست و کاربر اطلاعی از جدول زمان‏بندی آن ندارد؛ بنابراین اگر به بدشانسی خود ایمان دارید!، شاید تنها 10 دقیقه بعد از پاک شدن اتفاقی یک فایل، آن را برای همیشه از دست داده باشید.
اگر سابقه بدی در زمینه از دست دادن اطلاعات دارید و هر دو سه روز یک بار پروسه بازیابی را انجام می‏دهید، بهتر است پروسه TRIM را غیرفعال نمایید تا زمان بیشتری برای بازیابی فایل‏هایی که به صورت تصادفی پاک شده‏ اند، داشته باشید. کاربران ویندوز 7 باید قابلیت محافظت از سیستم یا System Protection که گاهی اوقات چند کپی از فایل‏ها را نگهداری می‏کند، را فعال نمایند. کاربران ویندوز 8 هم بهتر است قابلیت File History که اقدام به پشتیبان‏گیری لحظه‏ ای از فایل‏ها می‏کند را فعال نمایند.

بررسی نرم‏ افزارهای مدیریت SSDها

تاثیر فوق ‏العاده ‏ای که نرم‏ افزارهای مدیریت SSD روی عملکرد درایوهای SSD دارند را دست کم نگیرید!

SAMSUG SSD MAGICIAN

باورش سخت است اما در حال حاضر سامسونگ نه تنها بهترین تولید کننده SSD در جهان است بلکه بهترین نرم ‏افزار مدیریت SSDها را هم این شرکت ارائه می‏دهد. در صفحه اصلی نرم‏ افزار می‏توان حجم داده‏ های ذخیره شده در SSD، وضعیت آن، سرعت رابط و … را مشاهده نمود. اگر سیستم عامل از TRIM پشتیبانی نکرده و قصد دارید عملیات TRIM را به صورت دستی انجام دهید می‏توانید رویperformance optimizationکلیک نمایید. امکان به روز رسانی Firmware، تنظیم فضای Over-Provisioning و … هم با استفاده از این نرم افزار وجود دارد.
Over-Provisioning به این معنی است که فضایی در SSD به صورت اختصاصی برای کنترلر رزرو شده و در دسترس کاربر قرار نمی‌گیرد. کنترلر از این فضای اختصاصی برای Garbage Collectionیا Wear Leveling استفاده می‌کند.
سامسونگ به صورت مرتب نرم‏ افزار خود را به روز رسانی می‏کند و شک نکنید که بهترین ابزار برای مدیریت SSDها، جادوگر! (یا همان Magician) شرکت سامسونگ است.

OCZ TOOLBOX

نرم‏ افزار رایگان شرکت OCZ هم حکم یک چاقوی سویسی (البته نه از نوع همه‏ کاره!) را دارد که فاقد امکانات جامع و یکپارچه است. البته این مساله که شرکت OCZ وقت و هزینه‏ اش را صرف توسعه نرم‏ افزاری کند که آن چنان آش دهن سوزی نیست، جای تعجب دارد اما از آن جایی که OCZ ToolBox رایگان است بهتر است بیش از این شکایت نکنیم! این ابزار توانایی بررسی به روز رسانیFirmware و انجام عملیات پاک‏سازی ایمن درایو را دارد؛ این نرم‏ افزار اطلاعات SSD را آن طور که باید و شاید در اختیار کاربر قرار نداده و اگر بگوییم OCZ ToolBox تنها به درد به روز رسانی Firmware درایو می‏خورد، گزاف نگفته‏ ایم.

Intel SSD ToolBox

جعبه نرم‏ افزاری شرکت اینتل، اطلاعات کاملی از SSD را در اختیار کاربر قرار داده و وضعیت سلامتی آن را در صفحه اصلی نشان می‏دهد. با جستجوی بیشتر در منوها متوجه می‏شوید که امکان به روز رسانی Firmware ، پاک‏سازی ایمن، انجام عملیات عیب‏یابی، انجام فرمان TRIM و… هم وجود دارد. اگر هم کاربری حرفه ‏ای باشید امکان بررسی داده‏ های هوشمند درایو با جزئیات کامل وجود دارد.

CrystalDiskInfo

این ابزار رایگان امکان خواندن داده‏ های هوشمند را از هر گونه SSDداشته و وضعیت سلامتی درایو، اطلاعاتی در مورد فعالیت‏های آن و … را هم به کاربر نشان می‏دهد. در کادر Total NAND Writesهم می‏توان مقدار داده‏ های نوشته شده روی درایو را مشاهده نمود. ضمنا اطلاعاتی مثل نسخه Firmware، حالت انتقال SATA، ویژگی‏های فعال شده و تمامی داده‏ های هوشمند درایو را هم با استفاده ازCrystalDiskInfoمی‏توان مشاهده نمود.